ئەم دوو کتێبەى خوارەوە, تەرخانە بۆ دەروونشیکاریى فرۆید و لاکان. یەکەمیان شەرحێکى گشتگیر و هاوکات وردە بۆ ئایدیاکانى زیگمۆند فرۆید(ـى دەروونشیکار و پزیشکى نەمسایى) و ژاک لاکان(ـى دەروونشیکار و بیرمەندى فەڕەنسى), دووەمیشیان کۆمەڵێک وانەى فەلسەفى و ئەخلاقیى فرۆیدە بۆ ئێمەى ئەم سەردەمە. کتێبەکان تازە بڵاوبوونەتەوە و ناوەندى ڕۆشنبیریى ڕەهەند چاپیکردوون و هەر خۆیشى بڵاویکردوونەتەوە. لەم نوسینە کورتەدا, پەیام و زەروورەتى پشت کتێبەکان بۆ خوێنەر و خەڵکى ئەمڕۆ لە چەند خاڵێکدا دەخەینەڕوو. ئەم خاڵانە هە,ڵێکە بۆ ئەوەى کە تێبگەین دەروونشیکارى بەگشتى چ پەیوەندییەکى بەم سەردەمەمانەوە هەیە و چەندیش بۆ خوێنەوارى کورد کەڵکى هەیە.
یەکەم, ئەو تۆمەتە تیۆرییەى کە گوایا دەروونشیکارى مردووە, تۆمەتێکە بۆ دونیاى ئێمە ڕوون نیە. دەروونشیکارى خۆى زانستێکە لەناو مێژووى خۆرئاواوە سەریهەڵداوە و هەر لەو مێژووەشدا ڕةخنەکراوە و ئیزافەى بۆ کراوە و پەرەشى پێدراوە. بۆیە کاتێک باس لەوە دەکرێت دەروونشیکارى بەسەرچووە, ئەوا ئێمە لەم سیاقەى خۆمانەوە باش تێى ناگەین و حوکمەکە بۆ دونیاى ئێمە مانایەکى ئەوتۆى نیە. تەنانەت لە خۆرئاواش, دەروونشیکارى هەر برەوى خۆى هەیە و کەم نین ئەو لێکۆڵەر و نوسەر و بیریارانەى کە خۆراکى تیۆریى خۆیان لە دەروونشیکارییەوە وەردەگرن. تا دەروونى مرۆڤ بمێنێت, دەروونشیکارییش وەک زانستێک قسەى خۆى هەیە و دەشتوانێت خۆى تازەبکاتەوە(وەک ئەوەى کە کردووشیەتى).
دووەم, دەروونشيكارى بەتەواوى بریتى نیە لە دەروونناسى. داهێنانە گەورەکەى دەروونشیکارى بریتى بوو لە پرسى نەست(the unconscious) لەلایەن فرۆیدەوە و پاشان پیادەکردنى ئەم چەمکە بەسەر ژیانى مرۆڤەکاندا کە دیارترینیان خەوبینینە. فرۆید شاکارەکەى خۆى بەناوى لێکدانەوەى خەونەکانەوە لە ساڵى ١٩٠٠ بڵاوکردەوە و دابڕانێکى لە دەروونناسیى تەقلیدیى درووستکرد. نەست تا ئێستاش پرسێکى جێى مشتوڕمە و لەلایەن بیریاران و پزیشکە دەروونییەکان و تەنانەت فەیلەسوفانیشەوە تیۆریزەدەکرێت. نەست تەنیا پرسێکى شەخسى و دەروونى نیە, بەڵکو پرسێکى کۆمەڵایەتى و شارستانییشە. نەست بەشێکە لە کارەکتەرى تاک و کۆمەڵگاش بۆیە وەک پرسێکى تیۆریى بنەڕەتى هەر دەمێنێتەوە.
سێیەم, ئایدیاى نەست پێماندەڵێت مرۆڤ تەنیا لە ئاگایى و هەست پێکنەهاتووە, بەڵکو ڕووبەرێکى دەرەئاگایى و شاراوەش حوکمى مرۆڤ دەکات کە بریتییە لە نەست. نەست شوێنى شتە چەپێنراوەکانە, شوێنى ئەو شتانەى کە ناتوانین بەئاشکرا ئەزموونیانبکەین و بیڵێین. نەست خۆى ڕووبەرێک نیە دەست بخەینە سەرى و بڵێین ئەوەتا, بەڵکو هەمیشە لەڕێگەى گەڕانەوەى چەپێنراوەکانەوە درکى دەکەین. بۆنمونە کاتێک شتێکمان لە دەم دەردەچێت, ئەوە نیشانەى دەرکەوتنى نەستە بۆ ماوەیەکى کاتى. دیارە ئێمە شتێکمان چەپاندووە و نەمانتوانیوە بیڵێین بۆیە وەک چەپێنراوێک دەگەڕێتەوە. لە ئاستە ئاڵۆزەکەشیدا, نەست تەعبیرە لەوەى کە ئێمە ناتوانین هەموو جیهان پێکەوە ئەزموونبکەین بۆیە بەشێک لە زمان و کەسایەتى و خواست و ئارەزووەکانمان دەردەکەین و بەشێکى سنوردارى لێ ئەزمووندەکەین. لەمڕۆدا کە زۆرترین شت دەبینین و دەبیستین, چەندى دەچێتە نەستەوە و دواتر وەک چەپێنراوێک دەگەڕێتەوە؟ ئەمە پرسیارێکى هەنوکەییە.
چوارەم, فرۆید سەرەتا بۆ کۆمەڵگا خۆرئاواییەکان جۆرێک لە تراوما و شۆکى دەروونى بوو, جۆرێک لە شۆڕشگێڕ بوو کە مێژووى باوى ئەخلاقى و دینى و تەنانەت پزیشکییشى هەڵگێڕایەوە. لە دونیاى ئێمەشدا بەبێ ئەوەى بەر قووڵاییەکانى فرۆید بکەوین, لێى ترساوین و تۆمەتى نازانستییمان داوەتەپاڵ و پێمانوابووە هەندێک کڵێشە لەسەر سێکس دەڵێت. بەڵام فرۆید بەوسا و بەئێستاشەوە, خوێندنەوەیەکى ئاڵۆزترى بۆ مرۆڤ هەیە. چۆنیەتیى بەرکەوتنى مرۆڤ بە جیهانەوە ڕووندەکاتەوە و هەڵبەزودابەزە دەروونى و کۆمەڵایەتى و تەنانەت ئۆنتۆلۆژییەکانى ئەم بوونەوەرەش ڕووندەکاتەوە. بۆ مەسەلەى سێکسیش, فرۆید سێکس لەو دیدە باوە دادەماڵێت و دەیگۆڕێت بۆ پرسێکى تیۆرى و لە ئەنجامیشدا سێکس لە سێکس دادەماڵێت. ئەمە لاى ژاک لاکان پتر ڕووندەبێتەوە و ئەو شکستەى سێکسوالیتەى مرۆڤى پشکنیوە. ژاک لاکانیش گەڕایەوە بۆ پرۆژەکەى فرۆید, بەڵام دووبارەى نەکردەوە و هاوشان بە فیکرى فرۆید کۆمەڵێک داهێنانى ترى لە دەروونشیکارییدا ئەنجامدا.
پێنجەم, ئەمڕۆ کە دونیا لەبەردەم بەدیجیتاڵبوونەوە و هورووژمى تەکنۆلۆژیادایە, ئەوا چەند پرسیارێکى سەرەکى ئەوەیە کە چیمان دەوێت؟ یان چۆن مامەڵەبکەین؟ چۆن جارێکى تر خۆمان بناسین؟ ئەویتر بۆ ئێمە کێیە؟ لێرەوە دەروونشیکاریى فرۆید و لاکان, کۆمەڵێک ئیمکانى تیۆرییمان بۆ دەکاتەوە کە بیر لە خۆمان و دونیاکەمان بکەینەوە. بەتایبەت لەڕووى ئاکارەوە, کاتێک شتەکان دنیایى دەبنەوە و خودا بەجۆرێک لە جۆرەکان دەمرێت, ئێمە چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەوانیتر بکەین؟ ئاخۆ ئەم هەمووە هەڵپەیە لە جێى خۆیدایە؟ ئەگەر وایە بۆچى هەر نائاسودەین؟ ئاخۆ «سەرکەوتن» هەمیشە سەرکەوتنە؟ لەگەڵ خوێندنەوەى کتێبەکاندا پرسیارى تریشمان لا درووستدەبێت و چانسى وەرگرتنى وەڵامیش دێتە بەردەممان.
هەردوو کتێبەکە, پەیوەندیى نەست و مناڵى, نەست و سێکسوالیتە, نەست و دەق, نەست و سەرکەوتن, نەست و مێژوو و هتد دەپشکنن. ستایلى نوسینەکەیان ڕوون و ئاسانە و تەوەرەکانیان تاڕادەیەک کورت و زیندووە. لەکۆتاییدا دەتوانین بڵێین, دەروونشیکارى دەبوو زووتر بگاتە دنیاى ڕۆشنبیریى ئێمە و وردتریش کارى لەسەر بکرایە. بەو هیوایەى ئەم ئیشانە, کە بەشێکن لە زنجیرەیەک دەربارەى دەروونشیکارى, گوڕێک بەم کایەیە ببەخشنەوە.
نێگەتیڤ
چاپى دووەمى کتێبى نەست(ئیدیتى نوێ):
