لاکان: دەربارەی جوانی

 

 

 

 

بروس فینک

و. بۆتان بەختیار

 

 

 

 

 

چەقین لەسەر فۆرمی مرۆڤ (جوانی)

 

ئەوەی جوانی چیە و چ شتێک وا دەکات مرۆڤ دیدەکییانە جوان و کەمەندکێش دەرکەوێت، بۆماوەی ٢٥ سەدە جێی مشتومڕ بووە؛ وا دیارە لە هەر سەردەمێکی مێژوویی دیاریکراودا و لە کەلتورە جیاجیاکاندا کۆمەڵێک بنچینە و پێوەری جیاوازی جوانی زاڵ بوون. دەروونناس و "زانا" هاوچەرخەکان هەوڵیانداوە پێوەرێکی گەردوونی بۆ جوانیی ڕووخساری مرۆڤ بدۆزنەوە (ئەمانیش پێکدێن لە ڕێکی، بۆشایی نێوان چاوەکان، قەبارەی چاو، شکڵی ڕوومەت، شێوازی وەستان و هتد)، ئەم هەوڵانەشیان لەو پێناوەدایە بناغەیەکی پتەوی ژێنەتیکی بۆ ستانداردەکانی جوانیی مرۆڤ دانێن. بەس دەشێ بگوترێت ئەو مۆدێلەی پەیکەرتاشان و نیگارکێشان و هونەرمەندانی تر بە درێژایی هەزارساڵی پێشوو هەڵیانبژاردووە- دەتوانین بێژین کارەکانی وان ڕەنگدەرەوەی دیدی خۆیانە دەربارەی جوانی یان سەرنجڕاکێشی- [کۆمەڵێ مۆدێل]ی گۆڕاو و جیاوازن، هەنێ ڕوویەکی ساف و ڕێکیان پێ باش بووە و هەنێکیشیان خێچ و گۆشەدار؛ جەستەی گەورە و سێکسی لە هەنێ سەردەمدا باو بووە (بۆنمونە لای یۆنانییەکان، ڕۆمانەکان، ڕێنیسانس و پەنجاکانی سەدەی ڕابردوو)، لەکاتێکدا جەستەی لاواز و زەعیف (بەدخۆراک!) یان ڕێک لە هەندێ سەردەمی تردا باو بوون (بۆنمونە لە سەدەکانی هەژدە و نۆزدە و بیستدا). بە دیدی من، ناکرێت بڵێین هۆکاری ئەم گۆڕانانە تەنیاوتەنیا بڕی خۆراکی بەردەستبووە لەو وڵاتانەدا و لەو چەند سەدە دیاریکراوەدا، شتی وا چیتر مایەی گووتن نیە یان [هەر بۆنمونە] مەرج نیە لەمڕۆدا لاوازی و باریکیی جەستە نیشانەی نەخۆشی بێت، بگرە لە بەعزێ کەلتور و وردەکەلتوردا کە بەشی پێویست خۆراکیان هەیە، باشترین بژاردەی خانمە قەڵەوەکانە. بەکورتی، ئەو ڕەهەندانەی جوانی دەستنیشاندەکەن، وەڵامی گەشەسەندن و گۆڕانی کەلتوریین. وەستان لە بەرامبەر جوانیدا کۆمەڵێ کاردانەوەی جیاواز درووستدەکات، لانیکەم دووانیان ئەمانەن: (١) خرۆشانی سێکسی (هەستانی زەوق)، (٢) چەقین[1] یان لەکارکەوتن.  بینینی ڕووخسار و جەستەیەکی جوان ڕەنگە بمانورووژێنێت و ڕەنگە بێزاریشمان بکات و لەناو خەیاڵێکی قووڵدا گیرمان بدات. لە یەکەم حاڵەتدا ڕەنگە گەرەکمان بێت پاڵنەرە سێکسییە بێداربووەوەکەمان لە یەخەگرتنی کەسی بەرامبەردا تێرکەین (مەبەست لە یەخەگرتن لەخشتەبردن یان سەرکەوتنە بەسەریدا، ئیتر بە شێوەیەکی دیپلۆماسی بێ یا عاتفی یا ڕاستەوخۆ و بێ‌ئابڕووانە)، لەکاتێکدا لە حاڵەتی دووەمدا جوانی شتێک نیە پاڵنەری سێکسیمان تێربکات بەڵکو وشکی دەکات و لە ئەزموونێکی ئیستاتیکیدا دەیهێڵێتەوە. عەشقی یۆنانی سەر بەحاڵەتی یەکەمە، بەڵام عەشقی نارسیس و عەشقی ئەندرێ ژید بۆ مادیلینی ژنی، سەر بە حاڵەتی دووەمن. هەرچەندە زۆربەی پیاوان بە شانوباڵی جوانیی (ژن و پیاو)یشدا هەڵدەدەن، ئەو ژویسانس (چێژ)ەی پێی دەگەن تەڵەیەکی بێهیواکەرە و دەرهەق بە پیاوان بکوژە؛ هەروەک ئەوەی هیسۆید و پاندۆرا (نەفرەتی عەشق). پاندۆرا وەک نەفرەتێک لەلایەن زیوسەوە درووستکرا تاکو وا لە پیاوان بکات باجی دزینی ئاگر لە خواکان بدەن، و زیوس وا لە پیاوان دەکات هاوسەرگیری لەگەڵ ژنی جوان بکەن و ببنە قوربانی شەهوەتیان، لە کۆتاییشدا ژنە جوانەکان دەمهەراش و دەمدرێژ دەرچن. تەنانەت ئەو (هیسۆید) پێشیوایە ئەتێنا یارمەتی زیوسی داوە لە درووستکردنی پاندۆرادا تاکو سزای پیاوانی پێ بدات. لەپێش فرۆیدیشەوە، سۆکرات گووتویە: "چێژوەرگرتن لە جوانیی فیزیکی, هەمیشە هاوشانی قێزە، لە کاتی تێریدا چ هەستێکمان بۆ خواردن هەیە، پاش سێکسیش هەمان هەستمان هەیە کوڕان [کچان]ی جوان" (گزنەفۆن، سیمپۆزیەم، ٨.١٥). ئەمە گلەوگازندەی پیاوێکە کە هیچ کێشەیەکی لەگەڵ بەسەردادان‌دا نیە. پیاوانی تر نەفرەت لە جوانی دەکەن چونکە وایان لێ دەکات لەپێناو چێژی سێکسی دوای ژنانێک بکەون وا هەرگیز دەستیان پێیاندا ناگات، بێ‌هیوایان دەکەن و تێکیاندەشکێنن. باشتر درک بەم باسە دەکەین گەر بگەڕێینەوە بۆ سەر باسوخواسەکانی لاکان دەرهەق بە ئەندرێ ژید؛ مادەم چەقین لەسەر جوانی لە ئاست ئەزموونێکی ئیستاتیکیدا دەمێنێتەوە، ئەوا وا دەردەکەوێت کە جوانی بەتوندی بەسرابێتەوە بە مەرگەژین[2]ەوە.

 

      

 

            
                                                          لاکان: دەربارەی جوانی

تریستان، ئیزۆلدی بە خاترى خۆی خۆشنەدەویست، بەڵکو لەبەر عەشقی عەشق خۆشیدەویست، جوانیی وی ئەم وێنایەی بە تریستان بەخشیبوو.

                                                                                                ڕۆژمۆنت، ١٩٨٣، لا.٢٤٤/٢٢٣

 

 

 

لاکان تا حەدێک "کارکردی جوانی" لە سیمیناری حەوتەم (ئیتیکی دەوونشیکاری)دا دەخاتە بەر باس. ڕەنگە سۆسیۆبایۆلۆژیستەکان یان دەروونناسە پەرەسەندنگەراکان دەمودەست بێژن بێگومان کارکردی جوانی کێشکردنی کەسانی ترە، [بۆنمونە] جوانترینی ناو مە گونجاوترین کەس بۆ خۆی کێشدەکات- ڕەنگە ئەوان دیدی خۆیان لەناو پێش‌مێژوودا قەتیسبکەن تاکو حسێب بۆ ئەوە نەکەن کەسەکان چۆن لەلایەن مۆدێل و ئەکتەری فیلمەکانەوە کێشدەکرێن-، لاکان کارکردی جوانی و زەریفی لە ئاستێکی تردا وەردەگرێت.

 پێش هەموو شتێک لاکان دەڵێت هیچ خۆش نیە چاو ببڕینە حەقیقەت، و جوانیی حەقیقەت پەردەپۆش دەکات [سادەتر، مەبەستی لاکان لەوەیە حەقیقەت خۆی لەخۆیدا جوان نیە، قێزەون و دزێوە، ئەوەی ئەم دزێوییە دادەپۆشێت جوانییە]. لاکان لەو نێوکۆییەدا ئاماژە بە چ جۆرە حەقیقەتێک دەدات؟ گەر لە حەفتاکاندا ئەمەی گووتبێت، ئەوا سەردەمی غیابی پەیوەندیی سێکسی بووە لەنێوان ڕەگەزەکاندا. بەهەرحاڵ، حەقیقەت لێرەدا کەمێ جیاوازە: حەقیقەت، ماتریاڵیتەی خودی جیاوازیی ڕەگەزییە. چۆن سۆکرات ڕێی بە دیۆتیما دا بدوێت، ئاوهاش لاکان ڕێ بە شاعیری عەشق ئارنۆد دانیاڵ دەدات لەجیاتیی ویدا دەربارەی حەقیقەتی ژن بدوێت. شاعیر باس لە هەنێ کرداری سێکسی دەکات وا خزمەتکاری خانمێک دەیتوانی بە خانمێکی ببەخشێت؛ بۆنمونە، زێ‌مژین یان لێسانەوەی کۆم (کە ئەمانەش شتانێکی پاک نین)، دەرەنجامی ئەم کارەش ئەوەیە کە ژن شتێکی پاک و ڕۆحانی نیە، [جەستەی وی] ماتریاڵێکە پیسایی دەردەدات، بۆنی لێ دێ و قێزەونیشە. ئەمە حەقیقەتی ژنە لە شیعرەکەی دانیاڵدا، وا دیارە لاکانیش ئەمە وەک حەقیقەت وەردەگرێت و پێی وایە تیشکخستنەسەر جوانیی ژن ئەمە دادەپۆشێت. لاکان ئەم وشانە لە زاری ژنێکەوە دەردەبڕێت: "هیچ نیم جگە لە درزێک لەناو زێرابەکەی خۆمدا [...]. سەری پێدا بکە تاکو ببینیت کە..- ببینیت کە هێشتا بڵندکردنەوەکەت کاردەکات!". لاکان هاوڕای فرۆیدە لەوەدا کە زۆربەی پیاوان ترس یان شۆکیان هەیە بەرامبەر غیابی زەکەر لە ژناندا، و زۆربەیان ئاناتۆمیی مێیینەیان پێ قبووڵ ناکرێت. تیشکخستنەسەر جوانی ڕێگەیەکە بۆ نکۆڵیکردن یان وەلانانی ماتریاڵیتە و مەتەڵی زاوزێی مێیینە، ئەمە لە زۆربەی پیاواندا هەیە (تەنانەت هەندێ ژنیش). ئەم پیاوانە پتر تەماشای  ڕەهەندی ئیستاتیکیی فۆرم یان شکڵی دەرەوەی ژن دەکەن تاکو ماتریاڵیتە یان جەوهەری ناوەوەیان. ئەمە وا لە لاکان دەکات پێی‌وابێت جوانی زیاتر لە شتەوە نزیکە (das Dingی فرۆید)، یان لە ڕیاڵەوە (واقیعیەتی جیاوازیی ڕەگەزی). هێندەی لە خراپە (the Evil)ەوە نزیکە هێندە لە چاکە (the Good)ەوە نزیک نیە. لاکان ئاماژە بەوە دەدات کەوا جوانی "دوا بەربەست" یان ماسکی مەرگ، پاڵنەری مەرگ یان زاوزێی مێیینەیە. لاکان بەردەوام دەبێت و دەڵێت "جوانی ئارەزوو دوادەخات، لەدەستوپێی‌دەخات، کەمیدەکاتەوە، تەنانەت دەشیوەستێنێت". ئەرە بۆچی وا دەکات؟ ئەو پێی‌وایە لە ڕێماندا بەرەو ئارەزوو دەگەینە بنبەستێک، چونکە حەقیقەتی ئەودیو ئەم ئارەزوو هەر شتێکە جوانی نەبێت. هەرکات ئازادانە و ڕاستەوخۆ وەدووی ئارەزووی سێکسیماندا بڕۆین، ڕووبەڕووی حەقیقەتێکی قێزەون دەبینەوە. ئاوها، هەرچەندە عەقڵی باو وا تێگەیشتووە جوانی ئارەزووی سێکسی گڕدەنێت و تا ئۆبێکتەکە جوانتر بێت ئارەزووش زیاتر دەبێت، ڕێک بەپێچەوانەوە: جوانی، ئارەزوو لەدەستوپێ‌دەخات- جوانی وڕمان دەکات و نایەڵێت بەدوای ئارەزووی سێکسیدا بڕۆین[3]. مەبەستی لاکان لێرەدا ڕەنگە ئەوە بێت کەوا ئێمە پێمان وایە لەڕێی ئارەزووە سێکسییەکەمانەوە جوانییەکە دەشێوێنین. ئێمە ڕێزێکی تایبەتمان هەیە بۆ جوانی و ئەمە وامان لێ دەکات نزیکی نەکەوینەوە نەکا شتێکی لێ کەین یان بۆمان دەرکەوێت کەوا ئەو نرخەشی نیە بۆمان دانابوو. هێشتاش فۆرم و ڕەهەندە جوانەکان گڕی عەشق و ڕێز دەدەن، بەڵام لەمپەرێک دەخەنە بەرامبەر پێویستییە سێکسییەکانەوە. ڕەنگە ئەمە هەمان دابەشکارییە کلاسیکەکەی نێوان جوانی وەک "فۆرم و تەواوەتی" و سێکس وەک "ماتریاڵ و بناغە" بێت. ڕەنگە ئەم دیدە پتر بۆ کچێکی گەنج دەستبدات کەوا خاوەن جوانییەکی ئاسمانی و پەریئاسایە، نەک ژنێکی بەتەمەن[4]. ڕەنگە لە بەرامبەر جوانیی ڕووخساردا کە ئارەزوو وشک دەکات، جوانیی جەستە بەپێچەوانەوە ئارەزوو بفڕێنێت.