A+    A-
(958) جار خوێندراوەتەوە

                       «كابینەی تەلەفۆن» لەنێوان دوو خیانەتدا

                                        (9)

            

  

 

                                      وەلید عومەر

 

 

 

كابینەی تەلەفۆن(Phone Booth) فیلمێكی پۆلیسییە و بەرهەمی ساڵی 2002ـە و جۆیل شوماخەر دەریهێناوە. چیرۆكی فیلمەكە وەك ڕووداو هێجگار سادەیە، بەڵام ئاڵۆزییەكی زۆر لە دەوری خۆی دەپێچێت. فیلمە بەناوی كابینەی تەلەفۆنەوەیە و خەڵكی شارەكە و گەشتیارەكانیش بە ڕێژەیەكی زۆر سود لە تەلەفۆنی سەر شەقامەكان دەبینن. بەڵام تەلەفۆنی ناو ناونیشانەكە، تۆزێك زیاترە لەو تەلەفۆنەی كە ئامێرێكە و هیچی تر. ستوارت یان ستوو(كە ئەكتەری ئێرلەندی كۆڵن فارڵ ڕۆڵەكەی دەگێڕێت)، پیاوێكی شیكی ڕیكلامكارە لەناو شاردا و لەپشت «كڵی»ـی هاوسەریەوە، پەیوەندیی لەگەڵ ژنێكدایە بەناوی «پەم». ستۆ ڕۆژانە سود لە دوا كابینەی تەلەفۆن دەبینێت بۆ ئەوەی قسە لەگەڵ ئەو كچە بكات كە خۆشیدەوێت. لە یەكەمین دیمەنی تەلەفۆنییدا كە ستو قسە لەگەڵ پەم دەكات، كابرایەكی قەڵەو پیتزا بۆ ستو دێنێت و ستوش بەو حاڵەوە كابرا لەكۆڵدەكاتەوە و بە سوكایەتییەوە پێی دەڵێت كاتی پیتزا نیە و كابرا دەردەكات.  دواتر ئەم كەسە بەشێوەیەكی دراماتیكی و شاراوە وەردەگەڕێت بۆ كەسێك كە لە بیناكانی چواردەورەوە قەناسی پێیە و هەڕەشە لە ستو دەكات لەناو كابینەكەدا. هەڕەشەكان ئەوەیە كە قەناسبەدەستەكە هەرچیی وت ئەوا دەبێت ستوو جێبەجێی بكات. ئەو دۆخە پارادۆكسیكاڵەی كە ستو گیری تیاخواردووە، پلۆت و گرێی فیلمەكە پێكدێنێت. لەم بێنە و بەردەیەدا و لەسەرەتاوە ستوو بە مۆبایلەكەی خۆی «كڵی»ـی هاوسەری ئاگاداردەكاتەوە كە گوێی لەم گفتوگۆیانە بێت.

كابرای نادیاری پشت تەلەفۆنەكە، فەرمان لەسەر فەرمان دەردەكات: بۆنمونە فشار لە ستوو دەكات پەیوەندی بە پەم-ی خۆشەویستیەوە بكات و دان بەوەدا بنێت كە هاوسەری هەیە و كڵیش دیسان لەم مەسەلەیە ئاگاداربكاتەوە. گەر ئەمەش نەكات ئەوا دەكوژرێت چونكە ڕەسەدی لەسەر جەستەی ستوو و كابینەكەیە. بۆ ئەوەشی بیسەلمێنێت بەو جۆرەیە، تیشكی لیزەرەكە دەخاتە سەر جەستەی ستوو و لەولاتریشەوە بووكەڵەیەكی بچوكی ئۆتۆماتیكی دەپێكێت كە هیچكام لە ڕێبوارەكان كە بەوێدا تێدەپەڕن هەستی پێناكەن(بووكەڵەیەك كە دوكاندارێك لەوێدا بۆ فرۆشتن دایناوە).

ستوو بەناچاری ناتوانێت لە كابینەكە دەرچێت و بەردەوام تەلەفۆنەكە بەگوێوەیەتی. گەر دەربچێت، لەلایەن كابرای نادیاری قەناسبەدەستەوە دەپێكرێت. لەم نێوانەدا هەرچەند خەڵك دێن بۆ تەلەفۆنكردن، كەچی ئەو هەر دەرناچێت و خەڵكەكە ڕەتدەكاتەوە. تەنانەت كۆمەڵێك لەشفرۆش لەگەڵ سەرەك باندەكەیاندا دێن و دەبێتە دەمەقاڵێ و بەهۆی وەڵامێكی هەڵەی ستووەوە كابرای نادیار فیشەكێك دەنێت بە سەرەك باندەكەوە و تاوانەكە بەسەر ستوودا ساغدەبێتەوە چونكە وادەزانن ئەو  تەقەیكردووە. دواتر پۆلیس دێت و پۆلیس لەبەرەیەك و ستوو لەبەرەیەك ناگەنەن ڕێكەوتن چونكە نازانن ستوو بۆچی لە كابینەكە دەرناچێت. ڕوونكردنەوەی ستوو ئەوەیە كە چەكی پێ نیە و خەریكە لەگەڵ پزیشكە دەروونییەكەی خۆی قسەدەكات. ئەوەی لە كۆی فیلمەكەدا جێی سەرنجە ئەوەیە كە دەبێت ستوو بەردەوام هاوسەنگی لە بەكارهێنانی وشەكاندا بپارێزێت: هەم لە فەرمانی بەردەوامی كابرای نادیار دەرنەچێت، هەم دڵی پۆلیس و خێزان و خۆشەویست و خەڵكەكە و هتدیش ڕابگرێت. بە دەربڕینێكی تر، یاریكردن لەگەڵ زماندا یارییەكی ترسناكە و هەر وشەیەك جۆرێكە لە سەركێشی و ڕیسك. هەر وشەیەك كە ستوو(یان سوبێكت) دەریدەبڕێت گەرەنتیی ئەوە ناكات مەبەستەكەی بگەیەنێت، وەكچۆن گەرەنتیی ئەوەش ناكات كە نەیخاتە داوی مردنەوە. یاریی ستوو لەگەڵ زمان، یارییە لەگەڵ مەرگدا: لەلایەك قەناسێك بەسەریەوەیەتی، پۆلیس دەوریداوە، كامێراكان وەك نیگایەكی فشارهێن ڕوویان تێكردووە. لەبەردەم لەدەستدانی هەریەكە لە هاوسەرەكەی و خۆشەویستەكەشیدایە. لە كۆدا وادەردەكەوێت كە كابرای نادیار بۆیە ئەم فەوزایەی بەسەر ستوودا هێناوە تاكو تۆڵەی خیانەتەكەی لێ بكاتەوە و سزای خیانەتی پیشانبدات. بەڵام بەشێوەیەكی شاراوەتر و تیۆرییتر دەتوانین ئەوە ببینین كە خیانەتەكە لەنێوان سوبێكت و زماندایە نەك ستوو و كابرای نادیار.

 كابرای نادیار هەر كابرای پیتزاكەیە لەسەرەتاوە كە وەك سەركوتكراوێك دەگەڕێتەوە، وەك بڵێی پێشتر مافی زمان نەدراوە. وەك بڵێی، پێشتر زمان سەركوتكراوە و ستوو ڕستەكانی لە كۆڵی خۆی كردۆتەوە. كاتێك زمان سەركوتدەكەین، وەك چی دەگەڕێتەوە؟ كوشتن و قەناس؟دواتر لەناو ڕستە سەرەكییەكانی كابرای نادیاردا، ڕستەیەك هەیە كە دەڵێت: «ئەها كەواتە دەتەوێت قسەم لەگەڵ بكەیت؟». وەك بڵێی لێرەدا ئاشتییەكی كاتی لەنێوان سوبێكت و زماندا درووستدەبێت، ئاشتییەك كە هەرگیز ناتوانین وەك مرۆڤ/سوبێكت سەداسەد بیپارێزین. واتە هەرچەندە لوتبەرز بین لەڕووی ئەخلاقییەوە، ئەوا مادام بەناو زماندا بووینەتە سوبێكت ئیدی هەمیشە جۆرێك لە كەلێن و شكست ئەزمووندەكەین. بە مانایەكی دیاریكراوتر، گەرچی ستوو لوتبەرزە، بەڵام زمان لەو لوتبەرزترە. مەبەستەكانی وەك خۆی ناگەیەنێت، یارمەتیی نادات، بە مانایەكیش پێی ڕادەبوێرێت(بۆ تێگەیشتن لەم وردەكارییە دەبێت لەنزیكەوە تێبینیی فیلمەكە بكەین). دەكرێت كەسە نادیارەكە ئەویتری گەورە بێت، پانتایی ڕەمزی بێت، چونكە ئێمە بەر لەوەی زمان داگیربكەین بۆ كۆی مەبەستەكانمان ئەوا زمان داگیرماندەكات و هەر وشەیەك دەشێت باجی خۆی هەبێت. «ئەویتری گەورە»ش تاكەتاكەی كەسانی چواردەور نین بەڵكو پانتایی كۆمەڵایەتییە كە بەناو هەریەك لە مرۆڤەكاندا گوزەردەكات. لەخۆڕاش نیە لە فیلمەكەدا كەسە نادیارەكە چەشنی ئەویتری گەورە دەڵێت: «...كەسێك نیم سەرنجت دابم، لە كەسانی چواردەوریشت نیم». ئەمە ڕێك پێناسەی ئەویتری گەورەیە، پێناسەی پانتایی ڕەمزی و كۆمەڵایەتی. ژیژەك لە كتێبی «چۆن لاكان بخوێنینەوە»دا دەنوسێت: «بە بڕوای لاكان، ئەسپ چەندە بۆ خەڵكی "ترۆى" ترسناك بوو، زمانیش هێندە بۆ مرۆڤ ترسناكە: زمان بە خۆڕایی خۆی دەخاتە بەردەستمان تاكو بەكاری بهێنین، بەڵام هەر ئەوەندەی كە قبووڵمانكرد، ئیدی داگیرمان دەكات». لە یەكێك لە گفتوگۆكاندا ستوو بە كابرا دەڵێت: تكایە متمانەم پێ بكە. كابراش دەڵێت: بۆ مەگەر شێت بوومە تا متمانەت پێ بكەم؟ ئایا پەیوەندیی سوبێكت و زمانیش لەسەر جۆرێك لە بێ متمانەیی درووستنەبووە؟ زۆربڵێی، دووبارەكردنەوە، لەدەمدەرچوون، بەدحاڵیبوون، كورتهێنان و هتد نیشانەی ئەم بێمتمانەییە نین؟ كاتێكیش كاپتنی پۆلیسەكان دێتە پێشەوە قسە لەگەڵ ستوو بكات دەڵێت: ستوو دەمەوێت قسەت لەگەڵ بكەم. ستووش دەڵێت منیش دەمەوێت قسەت لەگەڵ بكەم، بەڵام حاڵەتێك هەیە ناتوانم باسی بكەم(كە مەبەستی كابرای نادیارە لەسەری و لەسەر هێڵی تەلەفۆنە و ڕەسەدی لێ گرتووە). خاڵی سەرنجڕاكێش ئەوەیە كە: كابرای نادیاریش ڕێك وەك ئەویتری گەورە دێتەقسە و دەڵێت: ئەم كەسە، واتە كاپتنەكە، تەنیا حەزی لەقسەیە و هیچی تر. وەك بڵێی ئێمەی مرۆڤ لەناو پانتایی ڕەمزییدا كۆمەڵێك بكەری قسەكەری سەرگەردانین و هیچی تر. كاتێكیش پۆلیسەكان و بینەرەكان ستوو وەك شێتێك/نەخۆشێك دەبینن ئیدی لەوە تێدەگەین شێتی پرسێكی زمانەوانی و دەلالییە بەر لەوەی بایۆلۆژی بێت. ئەوپەڕی ئەم لۆژیكەش لە ڕستەیەكی تری ستوودا دەردەكەوێت: من مەخلووقێكی بەتاڵم. واتە من سوبێكتێكی بەتاڵم و بەهۆی زمان و پانتایی ڕەمزییەوە ڕۆڵی خۆم وەردەگرم و لە نامۆیی ڕزگارمدەبێت. ڕەنگە هەڵە نەبیت بڵێین: بەر لەوەی ژن و پیاوەكان خیانەت لە یەكتری بكەن، هەموان بەنێوانگریی زمان و لەڕێی زمانەوە خیانەت لە یەكتردەكەن.