A+    A-
(2,041) جار خوێندراوەتەوە

 

                                       لێیان گەڕێن با زبڵ بخۆن!

                                        "سەرمایەداری و خواردن"   


 

 

 

                                چاوپێکەوتن لەگەڵ  ڕۆب ئەڵبرتن

                                لە ئینگڵیزییەوە:  شلێر ڕەشید

 


 

 

 

 

 


 

پەرتوکەکەی ڕۆبێرت ئەڵبرتن - لێیان گەڕێن با زبڵ بخۆن-
چۆن سه‌رمايه‌دارى برسیەتی و قەڵەويی لە ڕادەبەدەر دەخوڵقێنێت(٢٠٠٩)، لە لایەن ڕۆژنامەی "ئەربایتەر ڕینگ" ئەڵقەی کرێکاران" لە کەنەدا و ڕۆژنامەی پلوتۆ پریس لە بەریتانیا بڵاوکرایەوە. پێشوازيی کتوپڕی لێکرا کە شیکاريی بۆ بکرێت. پێویستيی بە شيكردنه‌وه‌ هه‌بوو:
 " چۆن قازانجی جێگیری سەرمایەداری بەقووڵی ڕابەريیمان دەکات بۆ سیسته‌مێکی ترسناک لە پێشکەشکردنی سسته‌می خواردن،  کاتێک هاتە سەر دابەشکردنی دادپەروەری و عەدالەت بۆ بەشەرییەت و ژینگەیەکی تەندرووست، شکستی هێنا."(لاپەڕە٢٠١).
شیکارکردنەکەی دەمانباتە ناو سەرمادارییەوە و نیشانماندەدات کە چۆن "بونياده‌ قووڵەکان" بە ڕێگە نالۆژیکييەکانی،  کشتوکاڵەکانمان و سيسته‌مەکانی خواردنمان بەڕێوە دەبات. 
پرۆژەی سۆسیالیست. لە ئێستادا داوامان لە جۆن سموڵدس کردووە کە چاوپێكه‌وتنى ڕۆبەرت ئەلبێرتن بکات دەربارەی کتێبەکەی و هەوڵ و تێکۆشان لە ئاستی جیهاندا باس بکات،
هەروەها باسی شتکستخواردنه‌کانی سیسته‌می خواردن و کشتوکاڵ بکات.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ


پرۆژەی سۆشیالیست: چەند کتێبێکت هەیە لەسەر تیۆری مارکسیزم و ئابوريی سیاسی. بۆچی ئەمەیان لەسەر خۆراكه‌؟


ڕۆب ئەڵبرتن: کاتی خانەنشین‌بوونم لە زانکۆی یۆرک  York University  لە بەشی زانستە سیاسیيەکان دوای وانەوتنەوەی تیۆری سیاسی و ئابوريی سیاسی بۆ 36ساڵ،
کاتم زۆر بوو بۆ بەدواچوون و نوسینی تیۆری، کارەکانی پێشترم زۆر تیۆری بوون..
بڕیارمدا کاتی ئەوەیە ئاراستەی سەرنجم بەلای شتێکدا ببەم کە زۆر زیاد گەیشتووەتە سەر زەوی و کاریگەری هەبووە بەسەرمەوە، سەرنجمی بەلای خواردندا دەبرد. ئەو کارکردە لەوە کەمتر نەبوو کە هاوسەرەکەم مامۆستای خواردن و خۆراک و خۆراكپێدان ( (Nutritionبوو لە زانکۆی ڕایەرسن لە تۆرۆنتۆ. کە خانەنشین بووم توانیم زۆربەی کاتەکانم تەرخان بکەم بۆ  گەڕان و نوسینی ئەم کتێبە دەربارەی سیسته‌می خۆراك.
بابەتەکە وا کەوتەوە کە زۆر دووربێت لە فراوانی و گشتلایەنی و چاوەڕوانکردن،
 لە ڕاستیدا پێش هەموو شتێک و زیاتر لە بەدواچوون پێویستم بوو.
هەرچەند زیاتر بەدواچوونم دەکرد زیاتر بەرکەوتن و پێکەوەلکان دەردەکەوت لە نێوەندی قەیرانی ئیکۆلۆژی، قەیرانی کۆمەڵایەتی و تەندرووستيی جەستەیی، قەیرانی ئابوری و سسته‌می خواردن لە جیهاندا، تەرکیز کردنە سەر کارکرد و تاسان، سەرمایەی خۆراك و کشتوکاڵی بە شێوەیەکی تایبەت سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە گەر بمانەوێت خەبات بۆ سۆسیالیزم و خەبات بۆ بەرگریکردن لە ژینگە بکەین.
هیوادارم پەرتوکەکەم بەشداریکردنێک بێت بۆ گەشەدان بە ئاگابوونەوەیەک. 
 دووبارە تەرکیزکردن بێت بۆ سەر هۆشیاريی مرۆڤ و سامانی کەلوپەل بەرەو ڕووی شێوەپێدانەوەی سيسته‌می خواردن و سه‌رمايه‌داريى ئابوری.


پرۆژەی سۆسیالیست:: لەم کاتەدا جۆرەها پەرتوک و بڵاوکراوە هەیە داوای ڕەخنە لە کۆمپانیای سيسته‌می خواردن دەکەن، خوێنەر  چاوەڕوانی  چی بکات لە لە پەرتوکەکەی تۆدا بیدۆزێتەوە؟


ڕۆب ئەڵبرتن: دوای 40ساڵ  لە خوێندنی سه‌رمايه‌،  لەو بڕوایەدام کە تاکە کارێک نییە، وا بکات کە شێوەی ناوەوەی دینامیکی ناوەوە بەرەوپێشەوە هەنگاو پێ بنێت لە سه‌رمايه‌ى مارکس زیاتر.

ئەم کارە بوو لە هەموو ئەوانیتر زیاتر  ڕێنوێنيی کردم بۆ سەنتەری هیوا و ‌هیوای سەنتراڵی من.
تێگەیشتن بوو لەوە کە چۆن کەپیتالیزم شێوەی داوە بە سستمی خواردن.
ئەوەی  بە دوادا دێت یەکەم جیاوازيی نێوان ئەم پەرتوکە و ئەوانیتر لەسەر بابەتی خواردنە بەشێوەیەکی نوێتر.
ئەوەیە کە لە هیچ پەرتوکێکی تری خۆراك نەمبینیوە، بە ڕاستگۆییەوە بنچینەیەکە بۆ چوارچێوەی کاری تیۆری(زۆر هەن ئەو چوارچێوەی تییۆرییەیان نییە) کە لە سه‌رمايه‌ى مارکس دا هەیە.
دووەمیان پەرتوکەکانی تری خۆراك وەکو ئاستێکی فراوان و لەمە زیاترە.
سێیەم لەپەرتوکەکانی تری جێشتلێنان زیاتر زانیاريی فاکتوەڵی تێدایە.
چوارەم و کۆتایی ئەو سێ خاڵەی سەرەوە هاوبەش و ئاوێتەن لەو ڕێگەیەوە وا دەکەن کە ئەم پەرتوکە ڕادیکاڵترین ڕەخنە بێت  لە خۆراكى سەرمایەداری کە تاکو ئێستا نوسرابێت. ئەوەش لەبەر ئەوەی تێدەکۆشێت بۆ بەوەهمکردنی پەیوەندییەکانی نێوان قەیرانی خۆراك و قەیرانەکانی تری سەرمایەداريی پێشکەوتوو، گوێنەدانی کەپیتالیزم و بەكاڵاكردنى سيسته‌می خۆراك.

پرۆژەی سۆسیالیست: گرنگترین و سسەرسوڕهێنەرترین دۆزینەوە چی بوو لە کاتی بەدواچوونەکان و نوسینی ئەم پەرتوکە؟

ڕۆب ئەڵبرتن: زۆر شت تووشی سەرسوڕمانیان کردم ئاماژە بە هەنگاوەکانی دەکەم.
یەکەم شت کەوتمە ژێر کاریگەريی هێزی گەورەی کارگەی شەکرەوە. شەکر یەکێکە لە هەرزانترین و زۆرترین ...
خووپێوەگرە و زۆرترین قازانجهێنەرە و ئەگەری قازنجی هەیە لە کردنە ناو خواردنەوە، لە ئەنجامدا  زیاتروزیاتر دەچێتە ناو پرۆسەی خۆراكه‌كانمانه‌وه‌، سەرەڕای  ئەوەی کە  یەکەمین و سەرەتايیترین گومانە  لە دنیای  ئێستادا بۆ نەخۆشيی شەکرە، کەمپەینی "خواردنەوە گازییەکان فڕێدەن" بە ڕێبەرایەتيی سەنتەری  زانیاريی لەپێناوی بەرژەوەندی  گشتی شکستی هێنا لەبەر کەمی ئەزموونیان و تازە دەستبەکاربوونیان  لەو بوارەدا.

دووەم  لە کاتێکدا کە دەمزانی بەگشتی  ڕێگەی دابەشکردنی جیهانيی خۆراك ژمارەیەکی  زۆر لە خەڵک جێدەهێڵێت کە ململانێ بکەن لەگەڵ برسییەتی و بەدخۆراکی، بێ ئاگابووم لەوەی نیوەی دانیشتوانی جیهان لەم ڕۆژانە $2.00 یان کەمتریان دەستدەکەوێت لە ڕۆژێکدا. ئەوەش نزیکەی  ٢/١ ملیۆن خەڵک له‌ڕووى عه‌قڵييه‌وه‌ لاوازن.

بەدخۆراکی، خاڵی کۆتایی سیسته‌می خۆراكمانه‌ و بە ژینگەدا ژەهر بڵاودەکاتەوە، گەورەترین ڕۆڵی بینیوە لە لەناوچوونی دارستانەکان ، باران بەپێی پێویست نابارێت. هەروەها داڕووخانی زەوی. ئەوە بەشدارییەکی گەورەیە لەسەر گۆی زەویدا. هەروەها خێرایی چوونە ناوەوەی سوتەمەنی.
بە کورتی نەک تەنها لەناوچوونی لەسەرخۆی  تەندرووستيی مرۆڤ بەڵکو ڕابەرایەتیکردنی بەرەو کارەساتی ئیکۆلۆژی.


٤--پرۆژەی سۆسیالیست : چ بابەتێکی سەرەکی باسدەکەن؟   سەرەکیيترین شکستی  پەیوەست بە کشتوکاڵ و سيسته‌می خۆراك چییە کە  لە لە لایەن  بونياده‌ قووڵەکانی کەپیتاڵیزم کۆنترۆڵ کرابێت؟


ڕۆب ئەڵبرتن : دەکرێ تایتڵەکە هەڵخەڵەتێنەر بێت، بەبێ تێگەیشتنی سەرچاوەیەک بۆ ماری ئنتوانێت.
"لێیان گەڕێن با کێک بخۆن".
لە ڕوونکردنەوەکەی مندا خواردنی زبڵ"  وێنەیەکی بچوکە لە  خۆراكى کەپیتاڵیزم لە مێژوودا، خواردنی زبڵ  پڕە لەڕێژەیەکی بەرز لە شەکر. خوێ. چەوری، لە کاتێکدا نزمە لە خۆراكى بەنرخ، پەرتوکەکەم بەقووڵی تەرکیز ناکاتە سەر خواردنی زبڵ، بەڵکو تەرکیز دەکاتە سەر سيسته‌می خواردنی  نوێ و پێشکەوتوو کە خواردنی زبڵە.

 گەورەترین بەشداریکردن کە مەیلی هەبوونی هەیە لە ويلايه‌ته‌ یەکگرتووەکاندا چەقی بەستووە و فراوانبووەتەوە بەرەو دەرەوە بۆ بەشەکانی تری جیهان.
بابەتە سەرەکیيەکانی پەرتوکەکە سستمی ژینگەی تەندرووست یان دادپەروەريی کۆمەڵایەتی و پەیوەنديی نێوان  قەیران و خۆراك و ژمارەیەکی گەورە لە قەیرانەکانی تر. کارەکتەرەکانی ئەم دواییەی کەپیتاڵیزم.


هەڵسوکەوتی ژیرانە لەژێر داواکانی کەپیتاڵیزم دا ،ئەوەی کە کەپیتاڵیزم بەردەوام جێگۆڕکێ بە بەروبومەکان دەکات لە کاڵا و خزمەتگوزارییەکانەوە کە قازانج‌نەویستە لە کاتی گونجاودا بەرەو ئیفلاسبوونی دەبات.
بۆ کاڵا و خزمەتگوزاری کە قازانج‌نەویستن. تاکو ئەوکاتەی کە پێشبڕکێی زۆریان پێ دەکات و پێيان پێدادەگرێت بۆ فراوانکردنی قازانج لە ماوەیەکی کورتدا. تەرکیزێکی چەندایەتییە نەک چۆنایەتی، نرخی بەکارهێنان کە ئامانجەکە دادەپۆشێت. بۆنمونە، ئەگەر کەپیتاڵیست فێری ئەوە ببێت بە زیادکردنی شەکر لە خواردنی مناڵی کۆرپە قازانجی زیاد دەکات لە هەردووکی چونکە شەکر زۆر هەرزانە و وزە بەخشیشە هەروەها لەبەرئەوەی مناڵی کۆرپە  ئەو خواردنە زۆر دەخۆن، پاشان گەورەساڵانیش  شەکر زیاتر دەخۆن.

سەرمایەداريی عه‌قڵانى ئەوە دەکات. سەرەڕای ئەوەی کە زۆر لێکۆڵینەوە ئەوە نیشاندەدات کە چۆن حەز و ئارەزوو بۆ شەکر و سنوردانان بۆ خووپێوەگرتنی دەکرا زۆر زوو دابمەزرایە لە مناڵدا بۆ خۆپاراستن
لە چڕیی شەکر لە خواردندا. کەپیتاڵیست بۆی هەڵناسوڕێت کە دوودڵیی قەڵەوی ڕادەبەدەر:obesity  بێت لە ژیاندا  بە پەیوەست بوون بە نەخۆشییەوە وەکو  نەخۆشی شەکرە. لەوانەیە خۆپاراستن گشتگير بێت، بەکورتی بۆ ئەوەی ماقوڵ بێت. کەپیتاڵیست پێویستی بەوەیە تەرکیزبکاتە سەر قازانجی چەندایەتی نەک چۆنایەتی ژیانی مرۆڤەکان یان بەکارهێنانی نرخ  مەگەر ئەو چۆنایەتییە بەئاسانی بگٶڕدرێت بۆ قازانج بە هەمان شێوە ئەگەر بازاڕی ڕۆنی خورما  ئەگەری قازانجی هەبێت  ئاسانترین ڕێگە بۆ  فراوانکردنی بەرهەمهێنانی،  بڕینی لافاوی بەجێماوی پاش بارانە لە باشوری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا، دوایی کەپیتالیستی عەقڵانی لە کۆتاییدا دوودڵ نابێت لە کڕینی ئەمە. ئەگەر قازانجی  جوتیارە کەپیتاڵیستەکان  لە دانی لایەنی کەمی کرێ بۆ بەدۆکیۆمێنت‌نەکردنی فایلی کرێکارەکان بێت، دوایی هەرچی جوتیاری کەپیتاڵیست هەیە ئەوە ناکەن، ئەوە وەکو ئەوەی لە پێشبڕکێکەدا بدۆڕێن. بەدبەختانە  ئەمانە و زۆری تر داڕووخان.


پرۆژەی سۆسیالیست: چۆن قەیرانی سيسته‌می خۆراك پەیوەنديی دەبێت  بە ئابوريی ڕەهاوە هەروەها قەیرانی ئیکۆلۆژى ئێستای سەرمایەداريی نیۆلیبراڵ؟ چۆن بەشکرا هەست بە کارکردەکانی کرا لەسەر ئاستی جیهاندا؟


ڕۆب ئەڵبرتن: قەیرانی خواردن  دەرخواردی قەیرانەکانی تر دەدرێت.  بەدەوری خۆی دەرخواردی دەدات.
سیستمی خواردنی ئەمریکی زۆر پشت بەستووە بە سوتەمەنی سرووشتی ، خەمڵیندراوە کە لەحەوت ساڵدا هەموو خزمەتگوزاری ماندووبەخش دەبن.  کاتێک کە هەموو دنیا  هەمان سستمی وڵاتەیەکگرتووەکان  پیادەدەکەن، لە ڕاستیدا نزیکەی یەک لەسەر سێی کۆی گشتی بەشداریکردن لە سستمی خواردن، گەرمبوونی زەوییە زیاتر لە بەشەکانی تری ئابووری. لە هەمانکاتدا  گەرمبوونی سەر ڕووی زەوی دەبێتە هۆی زیادبوونی بەرووبوومی کشتوکاڵی. بەهۆی ئاوو هەوایەکی خراپ و بەرزی پلەی گەرماوە. لەوەش واوەتر ئاماژەی پێ بکرێت، پیس بوونی  ئاو دەبێتە هۆی پیس بوونی ژینگە. لەبەر زۆری پترۆکیمیاوی.
بەشداربوونی کشتوکاڵ  لە پەنای  پیسبوونی ئاوی پاک بە هۆی دانەنانی سنوری ئۆپێراسیۆنی دانی خواردن بە ئاژەڵان.
 وا لە سستمی خواردنی کەپیتاڵیزم دەکات گەورەترین بەشداری بکات لە ژەهراوی بوونی ژینگە کە ئێستا گەیشتووەتە  پلەی لێدانی زەنگ ی بەئاگاهاتنەوە.

لە کۆتاییدا دانی سوتەمەنی بە پشت بەستن بە  سستمی خواردن. نرخی خواردن دەچێتە سەرەوە لەگەڵ  بەرزبوونەوەی نرخی سوتەمەنی، هەروەها بەکارهێنانی زەوییەکانی بەروبومی خواردن. بڕینی زەوی و زارەکان بۆ بەرهەمی گازی ئیثان، هێشتا هەر پاڵ بە نرخی خواردنەوە دەنێت بۆ بەرزتر. بە هۆی گەرمداهاتنی سەر ڕووی زەوی، هەروەها خراپی ئاوو هەوا، نرخی خواردن زیاد دەکات.
بەبێ هیچ ئاکسیٶنێک ئەو نرخ زیاد کردنە هەرزوو دەبێتە کارەسات بۆ ٤٠% ی دانیشتوانی سەر ڕووی  زەوی کە ڕۆژانە بە $2.00 کەمتر ژیان بەڕێدەکەن

 

٦- پرۆژەی سۆسیالیست وەڵامەکەت باسی ئەوە دەکات کە  چۆن سەرمایەداری برسییەتی دەخوڵقێنێ،  دەتوانی باسی ئەوە بکەیت کە چۆن لەهەمان کااتدا قەڵەوییەکی لە ڕادەبەدەر دەخوڵقێنێ؟


ڕۆب ئەڵبرتن : بەرهەمهێنەرانی خواردنی زبڵ بەئاسانی نیمچە خوگرتنێکی خەڵکە بە  خواردنی شەکرو چەوری و خوێ وە. بەرخۆری دێنێتە ئاراوە لەگەڵ کالۆرییەکی زۆر بەڵام بەشێکی کەم لە خواردنی بەنرخ.
ئەمە ئەو جۆرە خواردنانەن  کە دەبنە هۆی قەڵەوی لە ڕادەبەدەرو شل وشاوی،
 کۆتایی سستمی بەرگریکردن لە نەخۆشی بێ کۆتایی و مردن.
ڕاپۆرتێک بڵاو کرایەوە لەلایەن دامەزراوی داوو دەرمانی ئەمریکییەوە، داوای مەشقکردنی بەردەوامی دەکرد.
٣/١ ی مناڵانی ئەمریکا کە لە ساڵی ٢٠٠٠ لە دایک بوون، نەخۆشی شەکرەیان هەیە.
تەنانەت لەوەش ترسناکترە کە هەندێ کەس ناوی دەنێن قەڵەوی لەڕادەبەدەر، ئازاربەخشە بۆ نزیکەی بلیٶنێ خەڵک. لەنێوەندی هەر نیو کاتژمێرێکدا  ٣٦٠ مناڵی تەمەنی ژێر پێنج ساڵان بەهۆی برسییەتییەوە،
 یان برسیەتی پەیوەند بە نەخۆشییەوە دەمرن،


٧---پرۆژەی سۆسیالیست لەوانەیە بۆ خوێنەرانێک کە ئاشنانین بە سەرمایەی مارکس یان  approach that unoist       زۆربەی ئەو بەشانەی قورس بن و ببنە جێی ناڕەزایەتی  و ڕاڕایی  لە پەرتوکەکەتدا. لەو فۆرمانەدا لە کاری تیۆری دوو لق لە بەشی ٢٢ سەرمایەداری لە ئه‌بستراكت و گشتیدا هەروەها بەرخۆری وەکو قۆناغێکی سەرمایەداری دەتوانیت بەڕوونی و بەکورتی لەسەر ئەوەی کە بۆچی ئەم جۆرە کارە تیۆرییانە پێویستن بۆ ئەوەی لە جیهان و شکستەکانی ناوخۆ و لە کشتوکال و سسته‌می خواردن تێبگەی؟


ڕۆب ئەڵبرتن : زیاتر ئەبستراکتبوونی شیکارکارییەکان  ئاماژەی ڕوونن بۆ گەشەسەندنی سەرمایەداری بەتەواوەتی. پیشانیدەدەن کە چۆن پەیوەندییە کۆمەڵایەتيیەکان دەچنە ڕیزبەندییەوە و قوڵدەبنەوە و فراوان دەبنەوە. دینامیکی ئەبستراکتی سەرمایە ئامادەیە لە مێژوودا تاکو پلەی سەرمایەداری.
لە هەمان کاتدا دینامیکی ئەبستراکتی سەرمایە ئامادەیە لە مێژوودا و لە هەمانکاتدا لەلایەن ستراكتۆره‌ دیاریکراوەکان و نوسینگە پیشەسازییەکان کە شێوەی پێدراوە پشتگیريی لێ‌دەکرێت.  پلەیەکی دابڕاو لە شیکارکردن، هۆ دەهێنێتەوە بۆچی تەنانەت کەپیتاڵیزم ڕۆڵ دەگێڕێت لە باشترین پێشبڕکێی بەڕێوەبردنی کشتوکاڵی سەرمایەداری سسته‌می خواردن.
بەتەواوەتی دەکرێت  بۆ ئەوە مانیفێست کردنی گرنگ و پڕبایەخی ناکۆکیيەکانی دوای جەنگی جیهانيی دووەم لە کۆتاییدا ئەو دوو بەرزترین قۆناغە بۆ شیکارکردن یارمەتیمان دەدات کە تێبگەین لە گەشەسەندنی پلە دوای پلەی سسته‌می خواردن بۆ زیاتر لە ٢٠ ساڵی ڕابردوو یان شتێکی لەو جۆرە.
کەسێک دەتوانێت  بەئاسانی ژمارەیەکی زۆر بخاتە ليستەوە بۆ لێدانی زەنگی حەقیقەت دەربارەی  مەیلی ئێستای  پەیوەست بە سیسته‌می خواردنی سەرمایەداری.. بەڵام تیۆر یارمەتیمان دەدات بۆ گرنگيی بارستایی فاکتەرەکان بۆ تێگەیشتن بە پەیوەندییەکان لەم شوێنە، بۆ تێگەیشتن لە  زۆربەی زۆرلێکردنە گرنگەکان و ڕێکخستنی لەلایەن سسته‌می خواردنەوە، باشترین تێگەیشتن لەوەی کە چۆن سيسته‌می ئێستا بەڕێوە دەچێت لە لایەن سيسته‌می خواردنەوە، زۆرترین کاریگەريی ستراتیژی گۆڕانی ئێمە.


٨--پرۆژەی سۆسیالیست: لە بەشی کۆتایی کتێبەکەتدا پێناسی قۆناغی ئێستای سەرمایەداری دەکەیت  لە هەلومەرجی" ئابوری ئاراستەکراوی سەرمایەداری"لە  چوارچێوەی حاڵەتی بەرزکردنەوەی بۆ گەیشتن بە شەڕ لەپێناوی  دیموکراسی، دادپەروەريی کۆمەڵایەتی، تەندروستی و توانا. ، دەتوانی ڕوونی بکەیتەوە مانای چییەو چۆن؟

ڕۆب ئەڵبرتن کارگەی خواردن هەمیشە پێ دادەگرن لەسەر گەورەکرندەوەی  داوای بەرخۆری مۆدرن، بەڵام ئەمە  وەهمە، یەکەم وپێش هەموو شتێک لەبەر ئەوەی  زۆربەی خەڵک لە دنیادا زۆر هەژارن کە بتوانن هەرچییەک  کە دەیانەوی بیکڕن، تەنها دەتوانن شتی هەرزان بکڕن.
دووەم- ئەوانەی کە پارەیان هەیە ڕووبەڕوو دەبنەوە لە پرۆسەکردنی خواردن کە ئێمە بە شێوەیەکی گەورە ڕێکی دەخەینەوە لە سۆیا، گەنمەشام، چەوری، شەکر، خوێ.
ئەگەر حەساسیەتت بەگڵوی سۆیا هەبێ دەبێ دووربی  لە زۆربەی خواردنە پرۆسە کراوەکان، لەبەر ئەوەی زۆربەیان سۆیای تێدایە لە بەرهەمهێناندا هەروەها لەیبڵ داواکراو نییە بۆ  گڵو.
سێیەم- بیرو مەبدەئی خواردن زۆر بە فراوانی بڵاو دەبێتەوەو بەهێزە، زۆربەی هەڵبژاردەکانی خواردن، تازە بە قورسی مەرجی لەسەر دانراوە بە خواردنی ژەهراوی. چوارەم نزیکەی هەموو خواردنە نمونەییەکان لە سوپەرمارکت ەکان بەرهەمەکانی بۆ کەسانێکی گەورەن لە  کۆمپانیاکان بۆ نمونە نەستەلە و کرافت.
لەنێوەندی جەنگی ساردا ئابوری ڕۆژئاوا زۆربەی جار بە تیژی جیاوازییەکانی
دەردەکەون. تۆتیلارەکانی کارەکتەری بلۆکی کۆمۆنیستی.
لەگەڵ بازاڕی ئابوری ئازاد. کارەکتەری بلۆکی سەرمایەداری.

 ئەمڕۆ  سه‌رمايه‌داريى ئابوريی جیهانی پێویستە نيشانه‌ و لەیبڵی لەسەربێت. ئەو کۆمپانیانەی کە کۆنترۆڵی ئابوری دەکەن. چونکە  کۆمپانیای گەورە لە لایەن نوخبەی  بچوکەوە بەڕێوە دەچێت، ڕێگەی هەیە زۆر لە ژمارە نەهاتوو هێزی بەتوانا بۆ کۆنترۆڵ و ڕابەرایەتی  داهاتووی مرۆڤایەتی بێت.
بازاڕەکان ئێستا بە شێوەیەکی گەورە پلان دادەنێن بۆ خوڵقاندنی هەردوو پێویستییەکان و داواکارییەکان.
قازانجی گەورە تەنانەت تێچووی کۆمەڵایەتيی زۆرگەورەتر کارکردی دەرەوە بەدوایەوە بوونە. ئێستا ئەم نمونەیە زۆر بە قووڵی و ئەسڵی هێشتا دەتوانرێ بەکاربهێنرێت بۆ  هاوسەنگکردنی  "بازاڕی ئازاد" کاتێک کە لە ڕاستی دا ئێمە زیاترو زیاتر بۆ فراوانکردنەوەی قازانجی  کورت ماوەیە لە کاتێکدا تێچونێکی زۆر گەورە دەخوڵقێنێ بۆ کۆمەڵگە. ئەو تێچوونە کۆمەڵایەتییەتیانە وەکو قەرزەکان. داهاتووی نەتەوەکان دەتوانرێت ببینرێت دەبێت بدرێت ئەگەر قه‌رزه‌ ئابورييه‌كان، قه‌رزه‌ ئیکۆلۆژييه‌كان،   قه‌رزه‌كانى ته‌ندرووستى.

پێویستمان بەوەیە کە ئەمە بسوڕێنین، پێویستە بەپەلەش بيکەین. پێویستە ئەمە مێشکمان پاکبکاتەوە لە خەیاڵاتی بازاڕی ئازاد. بۆیە دەتوانین دەست پێ بکەین، بە هۆش و ئاگاوە بازاڕی دیموکراسی بەکار بهێنن بۆ بەرەوپێشەوەبردنی مرۆڤ و باشکردنی ژینگە. بە پێی دیموکراتیزەکردنی بازاڕەکان. هەروەها پێویستمان بە دیموكراتیزەکردنی  کۆمپانیاکان و حکومەتەکانە، دیموکراتیزەکردنی  کۆمپانیاکان بەو مانایەی کە بڕیاربدەین هاتوچۆ هەبێت بەوجۆرە دەتوانن بژمێردرێن لە لایەن گشتەوە یەکەم هەنگاو لە بە دیموکراتیزەکردنی حکومەت دۆزینەوەی ڕێگەکانی قەدەغەکردنی. لەلایەن ئەیجنتی کۆمپانیاکانەوە هەڵدەگیرێن.
لەباروگوزەرانی ئێستادا بە تایبەتی گرنگە بازاڕی ئازاد تاکو ئەوپەڕی ڕێگەکانی بوونەوە لەگەڵ پێویستیەکان کە هەیە، بۆ گوێزانەوەی هێزو تاقەتی مرۆڤ بۆ ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ پێویستییەکان، تەکنەلۆجی کۆمپیوتەر. لەوانەیە بەکاربێ بۆ دۆزینەوەی ڕێگەی نوێ بۆ پێشخستنی پێویستی کۆمەڵایەتی هەروەها گوێزانەوەی هەرچی کەسێ کە بییەوێ کاربکات و توانای کارکردنی هەبێت، هەرگیز نابێ کاری بدرێتێ مەگەر تاکو ئەوکاتەی کە خاوەن شارەزاییەک بیت  کە ئەو پێویستی یە پڕبکاتەوە هەروەها وەکو خوێندن دەبێ پشتگیری بکرێت.

لە کۆتاییدا لەوانەیە ئەمەیان زەحمەتترینیان بێ، پێویستمان بەوەیە ئەو ڕێگایانە بدۆزینەوە بۆ دووبارە دابەشکرنەوەی سامان لەسەر ئاستی دنیادا. بۆ پێشخستنی یەکسانی کە پێویستە بۆ دیموکراسی پرۆتۆكۆڵکردن کە جێی کاریگەری بێ، هەروەها بۆ ئازادی هەرچ مانایەکی هەبێ. دیموکراتیزەکردنی بازاڕەکان و پرۆسەی موزایەدەی کۆمپانیاکان و حکومەت، "نیوەی ڕێگە" بوونی نییە،
ئەو ڕۆحە ناگات بە نیولیبراڵیزم. باشترین ڕێگەیە بۆ پێشەوە  کە بیری لێ دەکەمەوە. ئەو ڕێگەیەی کە داوای داد دەکات، هەروەها ڕێگەی مرۆڤانە لە دەرەوەی  ژمارەیەکی گەورەی قەیرانەکان کە ئاسودەمان دەکات.

 

 

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------

ڕۆب ئەلبرتن  پرۆفیسۆری خانەنشین لە زانکۆی یۆرک لە تۆرنتۆ هەروەها نوسەری پەرتوکی  تەحویلکردنی ئابووری:Economic Transformed  ، دۆزینەوەی پرشنگدارێتی مارکس   Discovering the Brilliance of Marx لە (٢٠٠٧)  هەروەها بەشداریکردنی لە بابەتێک بابەتی ئێستا تۆماری کۆمەڵایەتی ٢٠١٠ نیشانەکانی  نەخۆشی : Morbid Symptoms : تەندروستی لە ژێر کۆنترۆڵی کەپیتاڵیزم : Health Under Capitalism

چاپخانەی پلۆتۆ - بڵاوکەرەوەی نوسەرە بێلایەنەکانە لە لەندەنی بەریتانیا. لە بەریتانیاش بڵاو دەکرێتەوە لە لایەن چاپی زانکۆی شیکاگۆوە، کۆمپانیایەکی ئەکادیمی دەوڵەتییە بۆ بڵاوکرنەوە، بۆ ماوەی ٤٠ ساڵ چالاک بوو ، لە ١٩٧٩ ەوە سەربەخۆیە.


پلوتۆ پرێس " پلە دوای پلەی سیاسەت و زانستی کۆمەڵایەتی بیری ڕەخنەیی بڵاو دەکاتەوە ، لەگەڵ تەرکیز کردنە سەر لایەنەکانی سیاسەت و کاروبارێک کە دەگوزەرێ. خوێندنە دەوڵەتیەکان. خوێندنەکانی  ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بیردۆزی سیاسی، خوێندنی ڕاگەیاندنەکان، زانیستی مرۆڤ و گەشەسەندنی.

ئەو کارانەی کە بڵاوی کردووەتەوە.  فرانز فانون، نوام چۆمسکی، بێڵ هوکس،  ئەدوارد سەعید.  ئۆگەستۆ بۆڵ. ڤەندانە شڤا. سوزان جۆرج، ئییان پاپی، نک ڕۆبنس، گرام تورنەر. ئاڵستەر کروک، گابرییەڵ کۆڵکۆ، حەمید داباشی، تۆمی مکەرنی، ئەمەل  سەعد غورەیب،  سەعید سەلیم شازاد، دەیڤد کرۆنن. جۆن هۆڵوەی،  ئەکڵید ساکالۆتۆس، هەروەها جۆناتن کۆک.

 

زانکۆی ێۆرک  زانکۆی گشتی گەڕان و بەدواداچوونە لە تۆرۆنتۆ، ئۆنتارئۆ، سێیەمین گەورەترین زانکۆیە  لە کەنەدا، نزیکەی٥٣٠٠٠ قوتابی لەخۆ دەگرێت، ٧٠٠٠ فاکڵتی و ستاف، هەروەها٢٩٦٠٠٠ دەرچووی هەیە لە worldwide. Wikipedia.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

سەرچاوە:
http://www.socialistproject.ca/relay/relay29_albritton.pdf

 

* دەسكاری و ئیدیتی زمانی بابەتەكە نەكراوە و سەلیقەی وەرگێڕ پارێزراوە