ئایدیا درووستەکانی مرۆڤ، لە کوێوە سەرچاوە دەگرن؟

 

 

 

 

ماوتسی تۆنگ

وەرگێڕانی: زەردەشت نورەدین

 

 

                                                                                                                       به‌ فايلى pdf بيخوێنه‌وه‌

 

 

 

 

 ئایدیا درووستەکانی مرۆڤ، لە کوێوە سەرچاوەدەگرن؟ ئایا لە ئاسمانەوە سەرچاوە دەگرن؟[1]نەخێر. ئایا تایبەتمەنديی ناوەکيی مێشکی مرۆڤە و لە خودی مێشکەوە سەرچاوەدەگرن؟[2]دیسان نەخێر. ئایدیا درووستەکانی مرۆڤ تەنیا لە "پراکتیکی کۆمەڵایەتی[3]"ـەوە سەرچاوەدەگرن، واتە لە سێ جۆر پراکتیکی کۆمەڵایەتییەوە؛ ململانێی بەرهەمهێنان، ململانێی چینایەتی و ئەزمونە زانستییەکان. بوونی کۆمەڵایەتيی مرۆڤ، بیر و هزری مرۆڤ ڕەنگڕێژدەکات و شێوەی پێدەبەخشێت. ئەو ئایدیا درووستانەی کە خه‌سڵەتی چینی پێشەنگن، لەگەڵ ئەوەی کە کۆمەڵانی خەڵک وەریانگرت و هەرسیانکرد دەبێتە هێزی ماتریاڵی و مادی بۆ گۆڕینی کۆمەڵگا و جیهان [و ئەمەش گۆڕینی ئایدیایە بۆ هێزی ماتریاڵی و مادی].مرۆڤ بە درێژایی پراکتیکی کۆمەڵایەتی، بەشداردەبێت لە ململانێی جۆراوجۆردا و ئەزمونی فراوان، لە سەرکەوتن و شکستەکانەوە فێردەبێت.

تا ناکۆتا دیاردەی جیهانی ئۆبێکتیڤ و بەرچاوی دەرەوەی مێشک، لە ڕێگەی پێنج هەستەکەوە (بینین، بیستن، تامکردن، بۆنکردن و بەرکەوتن) لە ناو مێشکدا ڕەنگدەداتەوە کە لەسەرەتادا تەنیا زانینی هەستەکییە [ و سەربە یەقینی هەستەکییە]. لەگەڵ کەڵەکەبوونی بەڕادەی پێویستی ئەو زانیاريیانەی کە لەڕێگەی پێنج هەستەکەوە وەرگیراوە، بازدانێک بەسەر زانینی مرۆڤدا دێت، بەمەش زانینی هەستەکی دەگۆڕێت بۆ زانینی عەقڵی واتە دەگۆڕێت بۆ ئایدیا [ و ئەمەش گۆڕینی هێزی ماتریاڵی و مادییە بۆ ئایدیا]. پرۆسەی زانین بەو جۆرەیە. ئەمە یەکەم ئاستە لە کۆی پرۆسەکانی زانین، واتە ئاستی گۆڕینی مادەی ئۆبێکتیڤ و بەرچاو بۆ ئاگایی  سوبێکتیڤ و زەینی، و هەروەها گۆرین لە بوونەوە بۆ ئایدیا. لەم ئاستەدا، ئەوەی کە ئایا ئاگایی یا ئایدیا (وەک تیۆرییەکان، سیاسەتەکان، پلانەکان و پێوەرەکان) یاساکانی جیهانی بەرچاو و ئۆبێکتیڤ بەدرووستی تێیدا ڕەنگیداوەتەوە یان نا هێشتا نەسەلمێنراوە و هەروەها هێشتاش ڕاستی و درووستيی ئایدیا و ئاگایی یەکلانەبۆتەوە. پاشان دووەم ئاستی زانین دەستپێدەکات، واتە گەڕانەوە لە ئاگاییەوە بۆ مادە، لە ئایدیاوە بۆ بوون. لەم پنتەدا مرۆڤەکان زانینی وەدەستهاتوو لە ئاستی یەکەمەوە، لە پراکتیکی کۆمەڵایەتیدا بەکاردەهێنن بۆ ئەوەی بزانن کە تیۆرەکان، سیاسەتەکان، پلانەکان و پێوەرەکان لەگەڵ خوێندنەوە سەرکەوتووەکانی واقیعدا دێتەوەیەک یان نا. بە شێوەیەکی گشتی ئەوەی کە لەگەڵ خوێندنەوە سەرکەوتووەکانی واقیعدا بێتەوە یەک درووستە و ئەوەشی لەگەڵیدا نەیەتەوە یەک ئەوا هەڵەیە. ئەمە بە تایبەتی بۆ ململانێی مرۆڤ لەگەڵ سرووشتدا ڕاستە.

لە ململانێی کۆمەڵایەتیدا، هەندێجار ڕوودەدات، ئەو هێزانەی کە چینی پێشەنگ دەنوێننەوە و نوێنه‌رايه‌تيى‌ده‌كه‌ن، تووشی شکست دەبن. بەڵام ئەمە لەبەرئەوە نییە کە ئایدیاکانیان هەڵەیە بەڵکو بەهۆی ئەوەوه‌یە کە لەو ململانێيه‌ى تێیدا بەشدارن، باڵانسی هێزیان وەک یەک نییە و هێزە پێشەنگەکان، هێشتا بەئەندازەی هێزە کۆنەخوازەکان بەهێز نین و بەم بۆنەشەوە بەشێوەیەکی کاتی تووشی شکست دەبن. بەڵام دواجار هەر ڕۆژێک بێت هێزە پێشەنگەکان سەردەکەون. پرۆسەی زانین، بەهۆی تاقیبوونەوەوە لە پراکتیکدا، بازدانیکی تری بەسەردا دێت. ئەم بازدانە بەراورد بە بازدانی یەکەم پڕبەهاترە. لەبەرئەوەی بەهۆی بازدانی دووەمەوەیە کە دەتوانین لە ڕاست و درووستيی بازدانی یەکەمی پرۆسەی زانین دڵنیابینەوە. واتە ئەوە دەسەلمێنێت کە، ئایا ئایدیاکان، تیۆرییەکان، سیاسەتەکان، پلانەکان و پێوەرەکان کە بەهۆی ڕەنگدانەوەی جیهانی بەرچاو و ئۆبێکتیڤه‌وه‌ وەدەستهاتووە، هەڵەیە یان درووستە. جگە لەمە ڕێگەیەکی تر بۆ تاقیکردنەوەی حەقیقەت بوونى نییە.

سەبارەت بە پرۆسەی زانینی جیهان لەلایەن پرۆلیتاریاوە، ئەوەیە کە [ بۆ پرۆلیتاریا ئامانجی زانینی جیهان بریتییە لە] گۆڕینی جیهان. [بەم پێیەش پرۆسەی زانین بۆ پرۆلیتاریا پرۆسەیەکی چالاکە کە لە ڕوانگەی گۆڕینی جیهانەوە سەیری هەموو شت دەکات نەوەک، تەنیا زانینێکی پاسیڤی مەعریفی بێت کە لە ئاستی یەکەمی زانیندا قەتیس ببێت. کەواتە پرۆسەی زانین لە لایەن پرۆلیتاریاوە لە جەوهەردا ئەکتێکی شۆڕشگێڕانە و نوێخوازانەیە و نەفيی پرۆسەی زانینی مەعریفی ڕووت دەکات کە لە جەوهەردا پاسیڤە و هاوکات پرۆسەیەکی کۆنەخوازانەیە.]

پرۆسەی زانینی درووست، زۆرجار بە دووبارەکردنەوەی جووڵان لە مادەوە بۆ ئاگایی، و پاشان لە ئاگاییەوە بۆ مادە وەدەستدێت؛ واتە جووڵان لە پراکتیکەوە بۆ زانین و لە زانینەوە دیسان بۆ پراکتیک و ئەمەش تیۆری زانین یان ئه‌پيستمۆلۆژیای مارکسی وئه‌پيستمۆلۆژیای ماتریاڵیزمی دیالەکتیکییە. [ دەشێت ئه‌پيستمۆلۆژیای مارکسی کە شۆڕشگێڕانە و نوێخوازانەیە لەم فۆرموڵەدا کورت‌کەینەوە؛ "پراکتیک – تیۆر– پراکتیک". لەم فۆرموڵەدا بە تەنیا زانینی جیهان کافی نییە، بە دوو هۆکار؛ یەک،زانینی ڕووت شەرعیەتدانە بە جیهانی چینایەتی و مێژووی چەوساندنەوە، لەبەرئەوەی تەنیا جیهان دەناسێت و ئەو جیهانەش کە دەیناسێت جیهانی کۆنی چینایەتییە و هەوڵیش نادات بەشداريی پراکتیکی گۆڕانی جیهان بكات، بۆیە بەو شێوەیە جیهان دەهێڵێتەوە. دوو، زانین ئەگەر پراکتیکی نەکرێتەوە و نەچێتە خزمەتی کۆمەڵانی خەڵکەوە ئەوا لە دەستی نوخبەدا دەمێنێتەوە و ئەميش دەبێتە سەرچاوەی پەیدابوونی چینایەتی کە چینایەتیش بنەڕەتی چەوساندنەوەیە].

 

لەناو هاوڕێکانماندا، زۆریک هەن کە هێشتا ئاگایان لەم بنەما تیۆرییانەی زانین نییە. ئەگەر پرسیاريان لێ‌بکەن کە ئایدیا، بۆچوون، سیاسەت، میتۆد، پلان، ئەرگومێنت، تێبینییە ناکۆتاکان و وتارە دوورودرێژەکانیان لە کوێوە سەرچاوەدەگرێت، ئەوا سەریان دەسوڕمێت و وه‌ڵام نادەنەوە. بۆ ئەوان گۆڕینی مادە بۆ ئاگایی، و ئاگایی بۆ مادە شتێکە کە لێى‌تێناگەن، سەرەڕای ئەوەی بازدانێکی لەو جۆرە لە ژیانی ڕۆژانەدا زۆر دووبارەدەبێتەوە. بەم بۆنەوە دەبێت ئێمە هاورێکانمان ئاشنای ئه‌پيستمۆلۆژیای ماتریاڵیزمی دیالەکتیکی بکەین بۆ ئەوەی بەدرووستی بیربکەنەوە، بتوانن لێکۆڵینەوە و خوێندنەوە بکەن. ئەزمونەکانی خۆیان کۆبکەنەوە و سودی لێ ببینن و بەسەر کۆسپەکاندا سەرکەون و کەمتر توشی هەڵە ببن، و کاری خۆیان بە باشترین شێوە ئەنجام بدەن، و هەموو وزەی خۆیان لە خەباتدا بەکاربێنن. وڵاتێکی سۆسیالیستيی گەورە و بەهێز بنیات‌بنێن، و بۆ ئەنجامدانی ئەرکی مەزن و حەتميی ئەنتەرناسیۆنالیستی، واتە بۆ هاوکاربوون و هاوخەباتبوونی کۆمەڵانی ستەمدیدە و چەوساوەی جیهان ئامادەبن.